معمولا اولین مرحله جهت آغاز به کار در سازمان‌های رسمی و شرکت‌های غیردولتی، نگارش قرارداد کار(Employment Contract) است. انواع قرارداد کار یا استخدام، عمدتا طبق قانون استخدام یا کار هر کشوری میان کارفرما و کارمند منعقد می‌شود.
جهت رعایت حقوق کارفرما و کارگر ضمن اشتغال به کار، بایستی به مشخصه‌های هر نوع کار، شرایط و پیچیدگی‌های آن، زمان تنظم نمودن قرارداد استخدام توجه داشته باشید. هنگام عقد قرارداد کار، بین طرفین باید مسائل حقوقی و نکاتی را مورد توجه قرار داد. جهت آشنائی بیشتر شما با این موضوع، در این مطلب به بررسی قرارداد کار و نکات آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
برای دریافت مشاوره تخصصی در امور قراردادی خود از وکیل نبوی با شماره 09216982591 تماس حاصل نمایید .
انواع قرارداد کار
فهرست محتوا
جهت آگاهی از قرارداد کار و نکات آن بایستی در ابتدا با انواع آن آشنا شوید. به طور کلی می‌توان به دو دسته قرارداد کاری اشاره کرد:
- قراردادهای کار در ادارات و ارگان‌های دولتی
- قراردادهای کار در شرکت و سازمان‌های خصوصی
طبق قانون استخدام کشوری در ادارات و دستگاه‌های که دولتی هستند، شاهد سه نوع قرارداد کاری یا سه نحوه استخدام هستیم:
- رسمی
- خدماتی
- پیمانی
کارمندان رسمی: این افراد مشمول قانون استخدام و مدیریت خدمات کشوری هستند. همچنین کارمندان رسمی در دولت، می‌توانند مشمول صندوق بازنشستگی کشوری باشند.
کارمندان خدماتی: نیروهای پیمانی جهت تصدیگری امور مختلف در ادارات متفاوت، استخدام می‌شوند. آیین‌نامه استخدام پیمانی و همچنین صندوق تامین اجتماعی شامل حال این افراد می‌شود.
کارمندان پیمانی: این دسته از کارکنان ادارات دولتی، امور پشتیبانی و نیز خدماتی را بر عهده دارند.
چنانچه فرد در بخش خصوصی فعالیت نموده و استخدام گردد، مشمول قوانین نظام استخدامی قانون کار خواهد بود. قوانین صندوق تامین اجتماعی نیز شامل حال وی خواهد شد. از دیگر مسائل مربوط به قرارداد کار و نکات آن در نظر گرفتن این موضوع است که بستن قرارداد کار در سازمان‌ها و شرکت‌های غیر دولتی، شامل 5 نوع قرارداد خواهد بود:
- قراردادکار غیرموقت یا دائم
امروز دیگر متاسفانه قرارداد کار دائم (پیوسته)رایج‌ترین نوع به شمار نمی‌رود. منظور از قرارداد دائم آن است که کارگر /کارمند تا زمانی‌که خود استعفا دهد و یا از کار اخراج گردد،در حرفه و کار خود باقی خواهند ماند. جهت اخراج وی نیز کارفرما باید دلایل قابل قبولی داشته باشد.
- قرارداد کار موقت یا دارای مدت معین
در قرارداد کار موقت، همواره زمان آغاز و پایان کار میان طرفین در قرارداد قید می‌شود. علت موقتی بودن قرارداد عمدتا می‌تواند تمرینات کاری، موقعیت محل کار، پروژه‌ای بودن کار و یا میزان زیاد تقاضا در یک فصل از سال باشد.
- قرارداد کار آزمایشی
گاهی مواقع یک دوره کارآموزی در برخی قراردادهای کاری لحاظ می‌شود. علت این امر آن است که کار بسیار تخصی است و شروع کار به شکل یک دوره آزمایشی با عقد یک قرارداد کوتاه مدت، دنبال می‌گردد. برخی کارفرمایان برای دوره، مبلغی را هم به عنوان حقوق در نظر می‌گیرند.
برخی نیز اقدام به این کار نمی‌کنند که این امر خلاف قانون است و کارگر امکان شکایت و دریافت خسارت از کارفرما را دارد، مگر این که از قبل با کارفرما توافق شده باشد. عمدتا، مدت زمان این دوره حدود یک ماه برای کارگران ساده و حدود سه ماه برای کارگران حرفه‌ای و ماهر است.
- قرارداد کار معین
در این قراردادها، زمان آغاز و اتمام کار دقیقا مشخص شده و پس از اتمام این دوره ادامه همکاری وجود نخواهد داشت.
- قرارداد کار آموزشی(کارآموزی)
از جمله مواردی که باید در قرارداد کار و نکات آن بدان توجه کرد، زمان اعتبار قرارداد است که باید حتما در قرارداد درج شده باشد. اگر قرارداد به شکل موقت نوشته شده و در زمان اتمام تمدید نگردد، کارگر نیز همچنان به کار خود ادامه دهد، می‌توان به شکل شفاهی قرارداد را بین طرفین تمدید کرد. در قراردادهای کار موقت، هیچ‌گاه تمدید قرارداد به معنای در اختیار داشتن یک قرارداد کامل نزد کارگر نخواهد بود.
طبق تبصره دوم ماده 7 قانون کار، چنانچه در فعالیت‌ها و امور استخدامی با ماهیت دائم زمان معینی در قرارداد کار نیامده باشد، به لحاظ موازین درج شده در قانون کار، قراردادکار غیرموقت به شمار می‌رود. در قراردادهای کار معین درج می‌گردد که کار مشخصی باید توسط کارگر انجام شود. برای نمونه فرد در یک پروژه مشغول انجام فعالیتی می‌شود و پس از پایان پروژه زمان کار او در پروژه نیز پایان می‌یابد.
شیوه تنظیم انواع قرارداد کار
از جمله مواردی که در زمینه قرارداد کار و نکات آن باید بدان توجه داشت، این است که چنانچه طرفین از حقوق خود آگاهی نداشته باشند و یا در موارد نادر که کارفرما قصد دارد اموری خلاف قانون انجام شود، این بی‌اطلاعی قطعا سبب ضایع شدن حقوق کارگر خواهد شد.
بهتر است قبل از تنظیم نمودن قراردادهای کاری در زمینه انواع قرارداد آگاهی کسب کنید و با محتواهای قراردادها آشنا شوید و بعد به امضا کردن یک قرارداد کاری اقدام کنید.
در زمینه شیوه تنظیم نمودن قرارداد کار و نکات آن باید به موارد زیر دقت نظر داشته باشید:
- تهیه و تنظیم قرارداد کار و نکات مندرج در آن در 4 نسخه: یک نسخه بایستی به کارگر، نسخه دیگر به کارفرما، نسخه‌ای به اداره کار و آخرین نسخه به شورای کار یا اتحادیه کارگری تقدیم شود.
- چنانچه اتحادیه کارگری یا شورای کار وجود نداشته باشد، نسخه مربوط به آنها طبق قانون کار به نماینده کارگر عرضه می‌شود. طبق ماده ده قانون کار مواردی همچون:
- مشخصات دقیق کارگر و کارفرما
- روز آغاز به کار
- حقوق یا مزد مبنا
- کسورات در ازای حق السعی کارگر/کارمند
- نوع حرفه و شغل (نوع کاری که فرد کارگر باید انجام دهد)
- زمان و ساعت کار
- تعطیلات و مرخصی‌ها
- محل کار
- تاریخ عقد قرارداد
- مدت قرارداد (در صورت موقت بودن کار)
- شرایط یا نحوه فسخ قرارداد
باید در قرارداد بیاید.
حقوق کارگر و کارفرما در برابر هم
از دیگر مواردی که حین نگارش قرارداد کار و نکات آن باید در نظر گرفت، توجه به این موضوع است که قراردادی که بین طرفین منعقد می‌گردد، سبب می‌شود تا هر یک از طرفین حقوقی بر عهده داشته باشند و در برابر هم عهده دار مسئولیت‌هایی شوند.
در همین زمینه باید بدانید که طرفین در زمینه های زیر در برابر هم تکایفی را عهده دار خواهند شد.
تکالیف کارگر در برابر کارفرما
از جمله مواردی که باید در زمینه انواع قرارداد کار و نکات آن به یاد داشته باشید، تکالیف کارگر در برابر کارفرما است که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
- اجرای کار
- دقت در انجام وظیفه
- مراعات امانت
- اجرای فرامین کارفرما
- رعایت مقررات انضباطی
- تشریک مساعی در امور و وظایف گروهی
دقت نظر داشته باشید چنانچه به عنوان کارگر چک یا سفته‌ای جهت ضمانت انجام کار در اختیار کارفرما قراردادید، این موضوع حتما در قرارد به شکلی شفاف بیان گردد.
تکالیف کارفرما در برابر کارگر
از جمله مواردی که باید در زمینه قرارداد کار و نکات آن به یاد داشته باشید، تکالیف کارفرما در برابر کارگر است که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
- رعایت شرایط کار
- پرداخت کامل و به موقع حق السعی
- پرداخت حق سنوات و حق بیمه
- پرداخت معوقات در پایان کار
- تسلیم گواهی انجام کار
- تامین ایمنی و سلامت کارگر
- تامین ابزار و وسایل کار برای کارگر
- پرهیز از بهره‌کشی از کارگر
فسخ یا اختتام قراردادکار
در زمینه انواع قرارداد کار و نکات آن اگر بخواهیم به شکل کلی بحث کنیم، باید بگوییم اغلب اوقات به دلایل زیر قراردادهای کاری فسخ می‌شوند و یا به درخواست یکی از طرفین اختتام می‌یابند:
- از کارافتادگی کلی کارگر
این واژه با داشتن بیماری متفاوت است.چنانچه کارگر بیمار شود و یا به شکل موقت در محل کار خود حاضر نگردد، مسلما قراردادکار وی تعلیق می‌شود. در صورت بیمار شدن کارگر، مدت زمانی را که برای درمان سپری می‌کند، می‌تواند غرامت دستمزد بگیرد.
اما زمانی که کارگری از کار افتاده تلقی شود، در طی مدت زمان قراردادکاری پیش از اینکه وی به عنوان یک انسان حایز شرایط بازنشستگی باشد و به سن لازم برای بازنشستگی رسیده باشد، توان کار کردن را از دست می‌دهد.
یکی از مواردی که در زمینه قرارداد کار و نکات آن باید بدانید این است که از کارافتاده شدن دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد که بروز حوادث و سوانح حین کار و یا بیماری‌های ارثی(دو قطبی) و بیماری‌هایی که از کار ناشی شده باشد، در زمره این مواردند. چنانچه فردی به عنوان کارگر، ازکار افتاده تلقی گردد، کارفرما طبق قوانین کار بایستی به وی مستمری پرداخت نماید.
- فوت یا بازنشستگی کارگر
- استعفای کارگر
در موارد دیگری که درباره قرارداد کار و نکات آن بهتر است درباره آن اطلاع داشته باشید این است که احتمال دارد فرد حین کار استعفای خود را تقدیم کارفرما کند. در این زمان معمولا کارگر از انجام امور محول شده توسط کارفرما انصراف می‌دهد.
شایان ذکر است در زمینه قرارداد کار و نکات آن بدانید که کارگر بعد از آنکه درخواست استعفای خود را تقدیم نمود،15روز به لحاظ قانونی زمان در اختیار دارد تا اعلام انصراف از استعفا نماید. چنانچه کارگر از دادن استعفای خود پشیمان شد و طی این بازه زمانی قانونی، یعنی15 روز نیز هیچ گونه اقدامی انجام نداد، بازگشت او به شغل اش منوط به موافقت کارفرمایش خواهد بود.
اگر کارگر پشیمان نبود و همچنان درخواست استعفا داشته باشد بعد از گذشت یک ماه این امر محقق می‌گردد و قرارداد کاری وی با کارفرمای کنونی اتمام می‌یابد.اگر کارگر استعفایش مورد پذیرش واقع گردد کارفرما بایستی حق سنوات او را بپردازد.
- اتمام مدت قرارداد (در قراردادهای موقت و تمدید نشدن آن)
چنانچه قراردادکارگر با کارفرما از نوع غیرموقت باشد و کارگر برای مدت زمانی کار خود را ترک کرده و یا غیبت(غیرموجه) از کار داشته باشد، نمی‌توان این موارد را در زمره استعفای او تلقی نمود. این امور صرفا مشمول تعلیق قرارداد می‌گردد.
چنانچه کارگری دارید که بدین شکل عمل می‌نماید، تشخیص این مورد در صلاحیت مراجع حل اختلاف کار است. در برخی موارد اگر کارگر محل کار خود را ترک کند، برخی کارفرمایان آن را در زمره خاتمه خدمت تلقیمی کنند. حتی گاهی به علت آنکه کارگر شغل خود را بی‌اذن کارفرما ترک کرده سنوات او را نیز پرداخت نمی‌کنند.
به لحاظ قانونی،چنانچه کارگری شغل خود را بی‌اطلاع کارفرما ترک کند و یا غیبت‌های غیرموجه مکرر داشته باشد، کارفرما مجاز به اخراج او خواهد بود. در زمان اخراج میزان غیبت‌ها باید مطابق آنچه در قانون کار درج شده باشد.
- اتمام زمان کار در قراردادهای کار معین
یکی از مواردی که در زمینه قرارداد کار و نکات آن باید بدانید این است که چنانچه قرارداد متعقد شده از نوع موقت باشد، کارگر نمی‌تواند استعفا دهد و با این روش محل کارش را ترک نماید. چنانچه کارگر با با این مقصود به ترک حرفه خود اهتمام ورزد و کارفرما ضرر و زیانی از ناحیه ترک شغل وی ببیند، کارفرما حق دارد از وی تقاضای خسارت کند.
- قصور کارگر
از جمله مسائلی که درباره قرارداد کار و نکات آن باید بدانید این است که یکی از عوامل مهم در زمینه اخراج کارگران می‌تواند، قصور آنها حین کار باشد. به لحاظ حقوقی برای جلوگیری از این موضوع و ممناعت از ایجاد اختلاف بین طرفین تدابیری اندیشیده شده است.
چنانچه کارگر حین انجام وظیفه خود قصور(اتی) داشته باشد، این حق برای کارفرما لحاظ شده تا با پرداخت وجهی مطابق قوانین کار و در صورت نظر مثبت صادر شده از سوی شورای اسلامی کار، قرارداد فی مابین طرفین را فسخ کرده و خاتمه کار کارگر را علام نماید.
یکی از موضوعاتی که در زمینه قرارداد کار و نکات آن باید بدانید این است که چنانچه ارگان شورای اسلامی کار، در سازمان مربوطه دفتری نداشته باشد، کارفرما جهت فسخ قرارداد کارمند/کارگر قصور کرده به نظر مثبت از سوی انجمن صنفی آن حرف نیاز دارد.
در این صورت کارگر و کارفرما باید بین خود توافق به عمل آورند تا این مشکل را رفع نمایند و در صورت عدم رفع مشکل، مساله به هیئت تشخیص ارجاع داده خواهد شد. چنانچه مشکل هنوز لاینحل باقی بماند، هیات حل اختلاف مسئولین رسیدگی بر آن را عهده دار خواهد شد. شایان ذکر است در این زمان متاسفانه قرارداد کاری به حالت تعلیق در خواهد آمد.
مشاوره با وکیل قرارداد ها
وکیل نبوی ، این امکان را برای شما فراهم کرده است که بتوانید مشاوره دریافت کنید. به این منظور کافیست تا از طریق یکی از روش های ارتباطی سایت، سوال خود را با مجموعه مطرح نمایید. شما می توانید از طریق پشتیبانی سایت و یا شماره واتساپ با وکیل نبوی ، ارتباط برقرار کنید.
کلام پایانی
در این مطلب کوشیدیم در زمینه انواع قرارداد کار و نکات آن مطالب مفیدی را عرضه نماییم و شما را با انواع قراردادهای کاری و ویژگی‌های هر یک به طور مفصل آشنا کنیم. ما همچنین در زمینه نحوه تنظیم قراردادهای کاری، وظایف کارگر و کارفرما در برابر هم و نحوه فسخ قرارداد اطلاعات جامع و مبسوطی را در این مقاله ارائه کردیم. کارگر یا کارفرمایان گرامی می‌توانند از متن حاضر قبل از انعقاد قراردادکاری استفاده مفیدی داشته باشند.
