از آنجا که بسیاری از افراد پس از مرگ عزیزانشان با عدم همکاری وراث و اختلافات در تقسیم ارث مواجه شده‌اند، چالش‌هایی مانند عدم همکاری وراث، اختلافات در مقدار دقیق سهمی که به هر وارث تعلق می‌گیرد، نحوه استفاده از مالی که به طور مشترک بین افراد وجود دارد، فروش مال مشترک و موارد مشابه را تجربه کرده‌اند. اگر با مسائل مرتبط مراحل تقسیم ارث و اقدامات لازم در صورت اختلاف وراث و عدم همکاری سایر وراث در تقسیم ارثیه، اختلاف در میزان سهم الارث هر فرد، فروش مال مشترک و موضوعات مشابه روبرو هستید، ما در این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم. هدف اصلی ما ارائه اطلاعات مفیدی در مورد چگونگی پیشگیری از این اختلافات و معرفی راه‌حل‌های عملی برای حل این مشکلات است.
جهت دریافت مشاوره از وکیل نبوی وکیل پایه یک دادگستری با سابقه در انواع دعاوی حقوقی با شماره 09216982591 تماس حاصل فرمایید.
اختلاف در تقسیم ارث به چه معناست؟
فهرست محتوا
پس از مرگ فرد، مالکیت و کنترل بر اموال و دارایی‌های او از دست می‌رود و این دارایی‌ها به وراث قانونی او منتقل می‌شود. اگر متوفی وصیت‌نامه‌ای نگاشته باشد یا وراث نتوانند در مورد اداره و تقسیم ارثیه توافق کنند، این موضوع می‌تواند منجر به اختلافات بین آنها شود.
ماده 589 قانون مدنی بیان می‌کند: “اگر تمام شرکاء به تقسیم مال مشترک رضایت دهند، تقسیم به شکلی که شرکاء تراضی کنند انجام می‌شود. در صورتی که توافق بین شرکاء وجود نداشته باشد، دادگاه می‌تواند به تقسیم اجبار کند، مشروط بر اینکه تقسیم منجر به ضرری برای هیچ یک از شرکاء نشود؛ در این صورت، اجبار جائز نیست و تقسیم باید به تراضی انجام شود.”
بنابراین، وراث می‌توانند در مورد تقسیم ارثیه مشترک با یکدیگر توافق کنند یا در صورت اختلافات و عدم همکاری در تقسیم مال مشاعی، پس از دریافت گواهی انحصار وراثت از دادگاه، درخواست تقسیم مال مشترک کنند.
عدم همکاری وراث در تقسیم ارث
1)پس از مرگ یک فرد، آپارتمانی که متعلق به او بوده و در آن برخی از وراث بدون پرداخت اجاره یا هرگونه وجهی به دیگران زندگی می‌کنند، موضوعی از اختلافات احتمالی است. برخی از وراث ممکن است غایب باشند یا حتی از قبول ارث خودداری کنند. همچنین، برخی از وراث که قصد فروش سهم الارث خود را دارند، ممکن است با مخالفت یا عدم همکاری سایر وراث مواجه شوند.
2)بعضی از وراث تمایل دارند ارث را بدون دریافت گواهی انحصار وراثت تقسیم کنند، اما یکی از وراث مخالف این اقدام است. علاوه بر این، در بین وراث، افرادی وجود دارند که زیر سن قانونی، بیمار یا سالمند هستند و قدرت مدیریت و اداره امور حقوقی خود را ندارند، و برخی از وراث ادعا می‌کنند که حق دارند این امور را مدیریت کنند.
3)همچنین، برخی وراث ممکن است از پرداخت دیون و بدهی‌های فرد متوفی خودداری کنند یا ادعا کنند که حق دارند طلب‌های متوفی را از بدهکاران او دریافت کنند، بدون ارائه هیچگونه صورت حساب یا گزارش به سایرین.
روش های پیشگیری از اختلاف در تقسیم ارث
به دلیل اختلافات احتمالی در تقسیم ارثیه و مسائل مربوط به سهم الارث، مواجه شدن با ناسازگاری و عدم همکاری برخی وراث در مورد ارث بجا مانده از متوفی، راهکارهایی وجود دارد که برخی از آنها باید قبل از فوت فرد توسط او انجام شود و برخی دیگر پس از فوت توسط وراث.
- برای جلوگیری از اختلافات احتمالی در تقسیم ارث بین وراث، توصیه می‌شود که هر فرد قبل از مرگ خود اقدام به تنظیم یک وصیت‌نامه کند. این وصیت‌نامه می‌تواند در دفاتر اسناد رسمی با حضور شخص تنظیم شود یا به صورت خودنوشت نوشته شود، با ذکر دقیق تاریخ و امضای فرد. مهم است بدانید که بر اساس ماده 291 قانون امور حسبی، وصیت‌نامه باید بر اساس تشریفات قانونی تنظیم شود؛ در غیر این صورت، در مراجع رسمی پذیرفته نمی‌شود، مگر اینکه اشخاص ذینفع در ارث به صحت آن اقرار کنند.
- طبق ماده 826 قانون مدنی، یکی از انواع وصیت، وصیت عهدی است که در آن فرد وصیت‌کننده یک یا چند نفر را برای انجام یک یا چند عمل خاص مامور می‌کند. بر اساس ماده 854 قانون مدنی، هر فرد می‌تواند با نوشتن وصیت، یک یا چند نفر را مسئول انجام دادن کاری بعد از مرگ خود قرار دهد. این افراد به نام وصی شناخته می‌شوند و می‌توانند وظایفی نظیر تربیت و نگهداری از فرزندان متوفی، پیگیری امور مالی مانند دیون و بدهی‌ها، رسیدگی به امور معنوی مانند نماز و روزه، یا هر کاری دیگری که فرد در وصیت‌نامه خود تعیین کرده باشد، را بر عهده گیرند.
- وراث می‌توانند برای جلوگیری از اختلافات احتمالی در مورد ارثیه، به یکی از وراث که مورد اعتماد و اطمینان سایرین است وکالت دهند و در یکی از دفاتر اسناد رسمی به وی تفویض اختیار کنند. این وکیل، به نمایندگی از سایر وراث، در امور مربوط به ارث مانند دریافت گواهی انحصار وراثت و حکم تقسیم ترکه از شورای حل اختلاف، حضور در دفاتر اسناد رسمی برای امضای قراردادها هنگام فروش اموال مشترک، و موارد مشابه فعالیت می‌کند. پس از انجام تمامی مراحل لازم، نتایج حاصل از این کار را در اختیار سایر وراث قرار می‌دهد.
راه حل های اختلاف در تقسیم ارث
- با وجود اینکه پس از مرگ فرد، اموال و دارایی‌های باقیمانده به وراث متوفی به صورت اجباری و قهری منتقل می‌شوند، همچنان ممکن است وراث نتوانند در مورد نحوه تقسیم و مدیریت ارثیه توافق کنند و در این زمینه با یکدیگر اختلاف پیدا کنند. در ادامه، راه‌حل‌های قانونی مختلفی برای حل این تعارضات ارائه خواهد شد.
- برای اینکه وراث بتوانند در سهم خود هرگونه دخل و تصرفی از جمله خرید، فروش، اجاره یا استفاده شخصی داشته باشند، ابتدا باید هویت آنها به عنوان وراث متوفی تأیید شود و سپس میزان سهم الارث هر فرد مشخص شود. اولین گام در این فرآیند، اقدام به ثبت دادخواست گواهی انحصار وراثت از طریق دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی و درخواست صدور گواهی انحصار وراثت توسط هر یک از ذینفعان از سوی شورای حل اختلاف است.
- طبق قانون، افراد ذینفع شامل هر یک از وراث یا نمایندگان قانونی آنها مانند قیم یا وکیل، همچنین هر فردی است که از صدور گواهی انحصار وراثت بهره‌مند می‌شود، مانند طلبکاران یا شخصی که به هر دلایل مالی را از یکی از وراث خریداری کرده است، به شرط داشتن مدارک مثبت طلبکار بودن یا خرید، وصی یا همان شخصی که متوفی برخی امور را به وی محول کرده است.
- پس از اخذ گواهی انحصار وراثت، مرحله بعدی، طرح دعوای تقسیم ترکه و درخواست صدور حکم به تقسیم ترکه از سوی شورای حل اختلاف است. تقسیم ترکه به معنای تعیین دقیق میزان سهم هر فرد از ارثیه است. هر یک از وراث یا در صورتی که متوفی اقدام به تعیین وصی کرده باشد، می‌توانند از محاکم قضایی تقاضای این امر را بنمایند. در حکم صادره از مرجع صالح، سهم الارث هر وراث به طور دقیق و معین ذکر می‌شود. پس از آن، هر یک از وراث می‌تواند با پرداخت مالیات بر ارث، بدون نیاز به کسب اجازه از سایرین، اقدام به فروش سهم خود کند.
- گاهی اوقات، اختلاف بین وراث به حدی افزایش می‌یابد که خطر سوءاستفاده از اموال و دارایی‌های باقیمانده به عنوان ارث وجود دارد یا شرایط ارثیه به گونه‌ای است که خطر تضییع و تفریط در آن وجود دارد. در این موارد، هر یک از ذینفعان می‌تواند با استناد به ماده 167 قانون امور حسبی، از دادگاه تقاضای مهر و موم ترکه را بنماید.
- ماده 4 قانون افراز و فروش مال مشاعی بیان می‌کند: “مالانی که به موجب تصمیم قطعی واحد ثبتی غیرقابل افراز تشخیص شوند، با تقاضای هر یک از شرکاء و به دستور دادگاه فروخته می‌شوند.” قابلیت افراز به معنای امکان تفکیک و تقسیم چیزی است که بدون تغییر در ماهیت آن یا کاهش ارزش آن انجام می‌شود. در مواردی مانند اتومبیل یا آپارتمان، که تفکیک و تقسیم آنها بدون تأثیر بر ارزش یا ماهیت آنها ممکن نیست، شراکت افراد در آن مال به صورت مشاعی وجود دارد، یعنی هر فرد به میزان سهم خود در آن مال شریک است. در صورت بروز اختلاف در مورد فروش مالی که شراکت افراد در آن به شکل مشاعی است، هر یک از شرکا و وراث می‌توانند از دادگاه تقاضای دستور فروش مال مشاعی کنند. در این حالت، پس از ارزیابی قیمت توسط کارشناس دادگستری، مال برای فروش به مزایده گذاشته می‌شود و درآمد حاصل از فروش به صندوق دادگستری واریز می‌شود. هریک از وراث حق دارد سهم خود را از صندوق دادگستری مطالبه کند.
- گاهی اوقات، در بین وراث، فردی بیمار، کودک یا مجنون وجود دارد که به دلیل عدم توانایی در اداره امور مالی و غیرمالی خود، تحت حجر قرار گرفته و به این افراد در قانون “محجور” گفته می‌شود. در مواقعی که در بین وراث فردی محجور وجود دارد، ممکن است وراث در خصوص اداره امور او با یکدیگر اختلاف پیدا کنند. در این موارد، تمامی تصمیمات مربوط به محجور باید توسط قیم او انجام شود.
- برای تعیین قیم، هر یک از وراث یا ذینفعان می‌توانند از دایره سرپرستی دادگاه خانواده درخواست نصب قیم نمایند. دادستان پس از بررسی درخواست، اقدام به تعیین قیم برای فرد محجور می‌کند. اختیارات قیم محدود و مشخص است و در مواردی مانند فروش مال مربوط به محجور، باید از دادگاه اجازه بگیرد.
زمان تقریبی در تقسیم ارث توسط دادگاه
یکی از مدارک پیش‌فرض برای دادخواست تقسیم ترکه، گواهی حصر وراثت است که به دو نوع تقسیم می‌شود: گواهی حصر وراثت محدود که معمولاً در عرض ۱۰ روز صادر می‌شود و گواهی حصر وراثت نامحدود که معمولاً در عرض ۴۰ روز، پس از انتشار آگهی در روزنامه، صادر می‌شود.
گواهی حصر وراثت محدود بیشتر در مواردی کاربرد دارد که متوفی در وصیت‌نامه خود انجام کاری را به یکی از وراثه محول کرده باشد. این گواهی در تقسیم اموال متوفی نقش چندانی ندارد و تقسیم ماترک متوفی با استفاده از گواهی محدود فقط در صورتی امکان‌پذیر است که ارزش ماترک کمتر از ۳۰ میلیون ریال باشد.
پس از صدور گواهی حصر وراثت، باید دادخواست تقسیم ترکه مطرح شود که رسیدگی به این دادخواست معمولاً دو تا سه هفته طول می‌کشد. پس از صدور حکم تقسیم ترکه و تقسیم سهم ارث، معمولاً ۲۰ روز برای تجدیدنظر در نظر گرفته می‌شود و پس از قطعی شدن حکم، فرایند اجرای آن آغاز می‌شود.
مدارک لازم برای دادخواست تقسیم ارث در صورت عدم همکاری وراث
ذینفع یا نماینده او که قصد دارد به دلیل عدم همکاری و مشارکت وراث دیگر، اموال متوفی را تقسیم کند، باید نسبت به تقدیم دادخواست تقسیم ترکه به دادگاه اقدام کند. در خواست تقسیم ترکه، علاوه بر تکمیل برگه چاپی مخصوص، باید مدارک زیر را به پیوست ارائه دهد:
- مدارک هویتی: شامل کارت ملی و شناسنامه.
- گواهی انحصار وراثت صادره از شورای حل اختلاف.
- گواهی فوت مورث.
- در صورتی که لازم باشد، تحریر ترکه نیز باید به عنوان بخشی از مدارک ارائه شود.
نحوه تقسیم ارث
تقسیم ارث به حکم دادگاه صورت می‌گیرد هنگامی که بین وراث توافقی در زمینه تقسیم وجود نداشته باشد و با هم همکاری لازم را در خصوص تقسیم انجام نداده باشند. قبل از تقدیم دادخواست تقسیم ترکه، باید نسبت به دریافت گواهی انحصار وراثت و در صورت لزوم تحریر ترکه اقدام کرد و این مدارک را به عنوان پیوست به دادخواست ارائه داد. با وصول دادخواست، جلسه دادگاه برگزار می‌شود و در صورتی که در جلسات توافقی حاصل نشود، تقسیم ترکه توسط دادگاه انجام می‌شود.
تقسیم ترکه در دادگاه محل اقامت متوفی صورت می‌گیرد، مگر اینکه متوفی در ایران اقامتگاه نداشته باشد که در این صورت، تقسیم ترکه در صلاحیت دادگاهی است که متوفی در آنجا اموال غیرمنقول دارد.
نکته پایانی
موضوع ارث و نحوه تقسیم سهم الارث یکی از مسائل مهم و پیچیده در حوزه حقوق و قانون ایران است که برای بسیاری از افراد اهمیت دارد. مراحل تقسیم ارث شامل جزئیاتی مانند چگونگی تقسیم سهم الارث بین وراث، تعیین نسبت‌های مختلف برای دریافت سهم، و شناسایی افرادی است که بیشترین سهم را دریافت می‌کنند. اگر با این موارد آشنا نیستید یا نگران وجود پیچیدگی‌ها در فرآیند ارث‌بری هستید، توصیه می‌شود با وکلای مجرب و با تجربه در این زمینه مشورت کنید. این وکلا با داشتن دانش فنی و تجربیات عملی گسترده، می‌توانند راهنمایی دقیق و موثر ارائه دهند تا از احتمال بروز مشکلات در فرآیند ارث‌بری جلوگیری شود و بتوانید به طور صحیح و قانونی حق خود را حفظ کنید. شما می توانید از طریق پشتیبانی سایت و یا شماره واتس اپ با وکیل نبوی ارتباط برقرار کنید.
